Niezwykłe odkrycie na Itace. Kaplica Odyseusza, a w niej skarby sprzed 2200 lat

Archeolodzy trafili na nowe dowody kultu Odyseusza w starożytnej Grecji. Itaka mogła być miejscem pielgrzymek dawnych podróżników. Wskazuje na to niedawne odkrycie kaplicy bądź też miejsca kultu bohatera Odysei i Iliady oraz znajdujących się tam artefaktów. Wcześniej istniał jedynie dowód historyczny w postaci zapisków z Magnezji, które mówiły o kaplicy bohatera i igrzyskach organizowanych ku jego czci w Itace (choć rola Odyseusza w igrzyskach pozostaje tematem debaty naukowców od prawie stulecia). Namacalne dowody pojawiły się dopiero dzięki współczesnym wykopaliskom.

Wykopaliska mają miejsce w Exogi, jednej z najstarszych wsi na Itace. Tam też, w pobliżu źródeł wody, osłonięte skałami, mieści się stanowisko archeologiczne Agios Athanasios znane jako Szkoła Homera. Główną część stanowi formacja skalna z wykutymi schodami i tarasami. Znajdują się tam też ruiny wieży hellenistycznej z III wieku p.n.e., zaś poniżej odnaleziono prostokątny budynek. Najstarsze dowody archeologiczne (fragmenty naczyń ceramicznych i artefakty krzemienne) wskazują, że ludzie żyli tam już pod koniec neolitu (V-VI w. p.n.e.). Zidentyfikowano także artefakty z epoki brązu - fragmenty naczyń z XIV-XIII w. p.n.e.

Dużo młodsze artefakty, odkryte niedawno, pochodzą natomiast z epoki hellenistycznej oraz wczesnego Cesarstwa Rzymskiego (do I-II w. n.e.). Wśród nich znalazły się takie, które wskazują na kult Odyseusza.

Archeolodzy odkryli fragmenty glinianych naczyń o niezwykłym znaczeniu historycznym i kulturowym. Na jednym z odłamków wytłoczony był pieczęcią napis "[ΟΔ]ΥCCEOC", zaś na innym wyryto napis "ΟΔΥC[CEI]" będący najprawdopodobniej dedykacją od pielgrzyma, bowiem imię bohatera zostało zapisane w celowniku ("Odyseuszowi"). Podobny napis dedykacyjny "ΕΥΧΗΝ ΟΔΥCCΕΙ" (gr. "modlitwa do Odyseusza") odkryto około 100 lat temu w jaskini Ormos w Polis. Był on wyryty na kawałku glinianej maski.

"Dwa nowe świadectwa epigraficzne późniejszego kultu bohatera na północnym zachodzie Itaki w połączeniu z innymi dostępnymi danymi dokumentują rozwój ważnego kompleksu publicznego w tym miejscu, który odgrywał ważną rolę w życiu religijnym, społecznym i prawdopodobnie politycznym Itaków w okresie hellenistycznym i wczesnorzymskim, ale miał też szerszy charakter pielgrzymkowy" - wyjaśnia Ministerstwo Kultury Grecji.

Wspomniane wcześniejsze dane pochodzą m.in. z wykopalisk w Ano Andiros z 1904 r., kiedy to odkryto m.in. niewielkie popiersie Odyseusza wykonane z brązu o wizerunku zgodnym z innymi przedstawieniami tego herosa w sztuce grecko-rzymskiej, a także wybijanym na monetach z Itaki w VI/III w. p.n.e.

Oprócz przedmiotów zawierających inskrypcje w okolicach Szkoły Homera odnaleziono jeszcze kilkadziesiąt glinianych darów ofiarnych, biżuterię ze złota i brązu, a także ponad setkę monet z różnych miast, bitych w okresie od III w. p.n.e. do II w. n.e., co może wskazywać na to, że do miejsca kultu Odyseusza napływali pielgrzymi przynajmniej przez kilka stuleci.

Archeolodzy sortują również i czyszczą kilka tysięcy fragmentów dachówek z czasów hellenistycznych oraz wczesnorzymskich. Na kilkunastu z nich odkryli greckie i łacińskie napisy, z których część zdaje się wskazywać na lokalny kult Apolla.

Według historyków Szkoła Homera na Itace w okresie hellenistycznym i wczesnorzymskim pełniła ważny punkt na mapie antycznej Grecji. Miejsce to było także celem starożytnych pielgrzymek. Choć pielgrzymowanie na dobre rozpropagowało dopiero chrześcijaństwo, tu już w antyku ludzie podróżowali do świętych miejsc, aby oddawać cześć bóstwom i prosić je o łaski.